แก่นธรรมที่ซ่อนไว้ ในพระบรมธาตุมหาเจดีย์

 พระบรมธาตุมหาเจดีย์ ที่ประดิษฐาน ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร

รัชฎากรณ์ จุ้มเขียว…เรื่องและภาพ 

ผลงานสารคดีจากผู้เข้าอบรมในโครงการ อ.ส.ท. to the regions # 5 ภูมิภาคภาคกลาง

มวลสารขนาดใหญ่ใดๆ ล้วนก่อเกิดจากสสารขนาดที่เล็กสุด ดังก้อนอิฐก้อนหนึ่งประกอบขึ้นมาจากแร่ดินขนาดเล็กในปริมาณมหาศาลถูกนำมาปั้นเป็นก้อนสี่เหลี่ยม แล้วเผาให้ร้อนจนแกร่ง ท่อนไม้ที่ประกอบด้วยเซลล์หลายล้านเซลล์กลายเป็นท่อนซุงแข็งแรง มนุษย์ซึ่งเป็นศูนย์รวมของธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ และปัญญา เมื่ออิฐหลายก้อน ซุงหลายท่อน ถูกรวมร่างโดยอาศัยแรงศรัทธาและกำลังของมนุษย์ จึงก่อเกิดเป็นปูชนียสถานสำคัญ สื่อถึงพระไตรลักษณ์ นั่นคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ทุกสิ่งใดๆในโลกล้วนอยู่บนพื้นฐานของ การเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป ไม่มีใคร หรือสิ่งใดจะหลีกหนีได้

พระเจดีย์เล็ก ที่อยู่ล้อมรอบพระเจดีย์องค์ใหญ่ 

พุทธานุสรณ์ที่สื่อถึงแก่นธรรมล้ำค่านี้ คือ พระบรมธาตุมหาเจดีย์ ซึ่งประดิษฐาน ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหารแห่งนี้ เป็นเจดีย์เก่าแก่รูปทรงระฆังคว่ำ ศิลปะสมัยอยุธยา โดยสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ เป็นผู้เริ่มสร้างพระเจดีย์องค์ใหญ่นี้ขึ้น แต่ยังไม่ทันแล้วเสร็จ ผู้สร้างก็ถึงแก่พิราลัยเสียก่อน ต่อมา สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุญนาค) ได้สร้างพระเจดีย์ต่อจนเสร็จสมบูรณ์ในสมัย รัชกาลที่ ๔ โดยเจดีย์มีความสูง ๖๐.๕๒๕ เมตร เส้นผ่าศูนย์กลาง ๕๐ เมตร ฐานล่างส่วนนอกมีช่องคูหาล้อมรอบเจดีย์ ๕๔ คูหา ถัดจากช่องคูหาขึ้นไปมีพระเจดีย์เล็ก ๑๘ องค์อยู่ล้อมรอบพระเจดีย์องค์ใหญ่ จนเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๑๔ พระเจดีย์องค์ใหญ่ถูกฟ้าผ่าจนยอดหักและไม่ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ กระทั่งปี พ.ศ. ๒๔๖๑ พระธรรมไตรโลกาจารย์ เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหารในขณะนั้น ได้จัดการบูรณปฏิสังขรณ์ยอดพระเจดีย์ขึ้นอีกครั้ง

            

แกนกลางของเสาครูที่ถูกก่อให้สูงขึ้นไปจากส่วนฐานด้วยก้อนอิฐ ท่อนซุง และแรงศรัทธา 

           

         พระบรมธาตุมหาเจดีย์ถูกสรรค์สร้างขึ้นมา โดยอาศัยวัสดุจากธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นอิฐที่เกิดจากแร่ดินที่ถูกนำมาปั้นเป็นก้อน เผาให้ร้อนแดงจนแข็งแกร่ง ท่อนไม้ซุง และมนุษย์ผู้ซึ่งได้รับการขัดเกลาสติและปัญญา ในที่สุดองค์ประกอบสำคัญเหล่านี้ก็ได้ผนึกกำลังกันเกิดเป็น พระบรมธาตุมหาเจดีย์งามสง่า โดยท่อนซุงหลายท่อนถูกนำมาวางเรียงรายเป็นฐานราก ส่วนหนึ่งตั้งเป็นแกนกลางของเสาครู จากนั้นก้อนอิฐก็ถูกนำมาก่อล้อมรอบท่อนซุงให้ตัวสูงขึ้นโดยเชื่อมกันด้วยปูนสอ กลายเป็นเสาครูที่มั่นคง รองรับให้อิฐหลายพันก้อนสามารถก่อตัวขึ้นเป็นเจดีย์รูปทรงระฆังคว่ำสูงตระหง่านเสียดฟ้า การสรรค์สร้างนี้ดำเนินผ่านห้วงเวลาไปวันแล้ววันเล่าด้วยสติปัญญาและกำลังของมนุษย์ จนกระทั่งศรัทธาที่เคยเป็นนามธรรมได้แปรเปลี่ยนเป็นรูปธรรมให้จับต้องได้ในที่สุดด้วยสิ่งเล็กๆเหล่านี้

            

 บันไดหินแกรนิต ทอดตัวสูงขึ้นไปสู่พระเจดีย์องค์ใหญ่ด้านบน

            

         เมื่อมีเกิดขึ้นมาแล้ว สิ่งต่างๆล้วนดำรงอยู่และมีการเปลี่ยนแปลงไปไม่สามารถทนอยู่ได้ อิฐดินเหนียวถูกแดดเลีย ลมปะทะ ฝนสาดจนผุพัง ท่อนซุงเมื่อได้รับความชื้นและแรงกดทับมหาศาลจากอิฐที่ก่อเป็นตัวองค์พระเจดีย์ ก็ยากจะทนอยู่ได้ ชีวิตมนุษย์นั้นหรือก็ผ่านไปไวหลายอายุคน ในที่สุดปูชนียสถานแห่งนี้ก็ค่อยๆเสื่อมไป อีกทั้งพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้าที่ถูกนำมาประดิษฐาน ณ เจดีย์แห่งนี้ยังได้สะท้อนถึงหลักพระไตรลักษณ์อีกทาง นั่นคือ เมื่อมีการเกิดขึ้นย่อมมีการเปลี่ยนแปลง การตั้งอยู่ก่อให้เกิดทุกข์ ทนอยู่ไม่ได้ สุดท้ายก็ดับไปไม่มีเหลือซึ่งตัวตน ไม่มีสิ่งไหนหรือผู้ใดหลีกพ้นได้แม้แต่พระพุทธเจ้าเอง

            

พระพุทธรูปปางห้ามญาติที่ถูกนำมาประดิษฐานอยู่ตรงมุมหนึ่งของเสาครู 

        

          ดังนั้นชาวพุทธทั้งหลาย พึงตระหนักรู้อยู่เสมอว่าสิ่งใดๆก็ตามเมื่อได้เกิดขึ้นแล้วย่อมสร้างคุณค่า ขณะดำรงอยู่ก็ได้ถ่ายทอดเรื่องราวความเป็นไป จวบจนถึงคราวดับสลายก็ทิ้งหลักธรรมไว้เป็นประวัติศาสตร์ที่ไม่ได้เลือนหายไปในกาลเวลา เฉกเช่นเดียวกับการเกิดเป็นมนุษย์พึงเร่งสร้างความดีไว้ เพราะถึงแม้สังขารดับไป ก็ยังเหลือไว้ซึ่งความดีงามไม่อายก้อนอิฐและท่อนซุง

            

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

http://travel.kapook.com/view70587.html

http://www.watprayoon.com/main.php?url=about1&code=002